"Umiej być przyjacielem, a znajdziesz przyjaciół." I.Krasicki
Historia Szkoły Podstawowej Nr 1 w Tuszynie
Początki i następne 300 lat
Pierwsza wzmianka o tym, że przy kościele tuszyńskim funkcjonowała szkółka parafialna z nauczycielem o imieniu Marcin pochodzi z 1585 roku. Szkółka parafialna – jak oddają kroniki – prawdopodobnie istniała wcześniej, ponieważ w „Albumie Studiosorum Uniwersitatis Cracoviensis” (tj. w spisie studentów) umieszczony jest w roku 1493 niejaki Mikołaj – syn Andrzeja z Tuszyna. Jest wielce prawdopodobne, iż podstawy nauki tak niezbędne do studiowania posiadł w rodzinnym miasteczku, właśnie w szkółce przykościelnej. Założenie tej szkółki można przypisać księdzu Janowi ze Sermu (dzisiejszego Śremu), który był proboszczem w kościele św. Witalisa w latach 1489-1501. Być może powstanie szkółki zawdzięcza się pierwszemu udokumentowanemu proboszczowi
tuszyńskiego kościoła, plebanowi Piotrowi w latach 1439 i dalszych.
Potop szwedzki w znacznej mierze przyczynił się do upadku szkół parafialnych. Ich upadek spowodował wzrost analfabetyzmu wśród mieszkańców rzeczpospolitej. Tuszyńska szkółka też była ”ofiarą” tej wojny. Konsekwencją czego był upadek tutejszej szkoły. W 1799 roku zmarł stary i schorowany ksiądz proboszcz Józef Sandyni, a probostwo w tuszyńskiej parafii objął w następnym roku ksiądz Wojciech Jasiński, który był rodzonym bratem bohatera powstania kościuszkowskiego w Warszawie Jakuba Jasińskiego. Ksiądz proboszcz Wojciech Jasiński swoją pracą daleko sięgał poza obowiązki parafialne. Po zapoznaniu się z dokumentacją parafii poznał dzieje nieistniejącej już szkółki parafialnej. Z wywiadów przeprowadzanych poznał stan analfabetyzmu w najbliższej okolicy. Znając stan oświaty oraz chlubne przykłady działalności tuszyńskiej szkółki parafialnej (absolwenci kontynuowali naukę i byli też studentami Uniwersytetu Jagiellońskiego) postanowił ksiądz proboszcz przywrócić oświatową tradycję Tuszyna i już w roku 1801 założył w mieście szkołę elementarną. Zapisał do niej 41 dzieci, które prowadzone były przez pana Mejera z wynagrodzeniem rocznym 967 złotych polskich pochodzących ze specjalnego podatku szkolnego płaconego przez mieszkańców Tuszyna. Po śmierci Mejera nauczycielem został Mateusz Busiakiewicz. Z pracy tego nauczyciela rodzice tuszyńskich dzieci nie byli zadowoleni nie chcieli płacić podatku szkolnego, który wynosił odpowiednio:
- właściciele gruntu i danin – 15 gr;
- właściciele gruntu bez danin – 9 gr;
- komornicy – 5 gr;
- starostwo i probostwo po 5 gr;
- półrolnicy z Tuszynka Starościańsiego po 8 gr;
- półrolnicy z Tuszynka Duchownego po 9 gr.
Jak podają kroniki miejskie pan Busiakiewicz zaniedbywał lekcje, ponieważ miał wiele innych obowiązków. Po odwołaniu go z funkcji (nie bez walki) do Tuszyna przysłano Franciszka Knebla – nauczyciela o pełnych kwalifikacjach. Ten też miał problemy organizacyjne. I wtedy nie wiedzieć dlaczego, szkoła w Tuszynie została spalona. Mieszkańcy nie wyrażali zainteresowania jej odbudową. W związku z czym wykorzystał to Busiakiewicz i wynajął swój nowy dom na potrzeby szkoły za sumę 120 zł rocznie. Przyjął też stanowisko nauczyciela. Po roku szkołę przeniesiono do domu Andrzeja Gonickiego jednocześnie zmieniając nauczyciela. Został nim Ignacy Radziejewski.
W 1819 roku liczba uczniów zmniejszyła się o połowę. Było ich wówczas ok. 28, gdyż mieszkańcy „oszczędzali” na opłatach i pod różnymi pretekstami nie posyłano dzieci do szkoły. Najczęstszym pretekstem absencji uczniów było zganianie winy na nauczyciela („bo źle uczy”).3 Pomimo trudności obiektywnych ksiądz Jasiński doprowadził do podpisania umowy na wybudowanie nowej szkoły. Nowo wybudowany budynek parafialny składał się z czterech izb, dwóch alkierzy, dwóch sieni. Stajnia z wozownią, obora i ogród wszystko to zgrupowano wokół budynków szkoły. Tak jak i poprzednio szkołę utrzymywali mieszkańcy oraz rodzice uczniów z dawnych naturaliów. Wpłaty uiszczano nieregularnie, co powodowało często brak środków na wypłatę pensji nauczycielskiej.
Następnym nauczycielem tuszyńskiej szkoły został absolwent Instytutu Nauczycielskiego w Łowiczu niejaki Ignacy Szklannik, który popadł w konflikt z nowym księdzem proboszczem Ignacym Borzęckim. Nauczyciel pozostał na swym stanowisku (po odwołaniu się w powiecie po decyzji burmistrza i ławników miejskich) do roku 1840. |Szkoła miała już wtedy 100 uczniów, a prowadzenie jej przejął Józef Kijewski. Na krótko przed końcem roku 1849/1850 tj. 18 maja wybuchł pożar najprawdopodobniej wskutek podłożenia ognia. Spalił się między innymi budynek szkolny. Naukę przeniesiono do budynków prywatnych odnajmowanych od mieszczan. Tuszyńska szkoła funkcjonowała pod kuratelą miejscowej parafii do 1864 roku.
A później podzieliła losy innych polskich szkół ze względu na represje popowstaniowe. 14 kwietnia 1863 roku ukazem carskim szkoła została podporządkowana opiece burmistrzów i wójtów. Językiem wykładowym stał się język rosyjski. W dwadzieścia lat później, 18831884 stanęła pierwsza tuszyńska szkoła elementarna. Budynek wystawiono parterowy z cegły. Pierwszym nauczycielem był Ignacy Białkowski, a ksiądz proboszcz Antonii Trzeciak został pierwszym katechetą.
W 1897 roku szkoła została przekształcona na dwuklasową, zatrudniającą kierownika w osobie Pana Białkowskiego i nauczyciela Antoniego Wieczorkowskiego. W późniejszym okresie pracował tam również Stanisław Wosik i Stanisław Pilczewski. Liczba uczniów uczęszczających do szkoły elementarnej szybko wzrastała. Z początkowej liczby 182 uczniów urosła do 300.
Okres międzywojenny oraz czas II wojny światowej
W 1918 roku Polska odzyskała niepodległość. Stworzyło to nowe możliwości dla rozwoju oświaty. Istniała wielka potrzeba organizacji oświaty uwzględniającej duże dysproporcje w poziomie kształcenia dzieci. Priorytetem władz |II Rzeczpospolitej stało się zreformowanie szkolnictwa. 7 lutego 1919 roku wszedł w życie akt prawny „Dekret o obowiązku szkolnym|”. Wprowadził on 7-letnią szkołę podstawową i obowiązkową dla dzieci w wieku 7 – 14 lat. Nauka miała być bezpłatna, ale ze względu na trudna sytuację gospodarczą kraju przepis ten wchodził w życie stopniowo. W zreformowanym systemie oświaty wykształciły się trzy stopnie szkoły powszechnej:
- pierwszy obejmował cztery klasy;
- drugi – szkoła sześcioklasowa, której ukończenie pozwalało na wstąpienie go gimnazjum;
- trzeci – siedmioklasowy, dla tych którzy nie chcieli kontynuować nauki w gimnazjum.
W Tuszynie reaktywowana szkoła uzyskała status szkoły siedmioklasowej i nazywała się od tego momentu Publiczna Szkoła Powszechna III stopnia. Pierwszym jej kierownikiem został Ignacy Skrobiszewski. O potrzebie funkcjonowania
placówki w Tuszynie świadczy liczba jej uczniów. Wówczas w placówce uczyło się około 700 uczniów. Skala ocen była czterostopniowa (1-4: niedostatecznie, dostatecznie, dobrze, bardzo dobrze) sprawowanie oceniano słownie (nieodpowiednie, odpowiednie, dobre, bardzo dobre). Absolwenci szkoły otrzymywali świadectwo, na którym widniały oceny ze: sprawowania, pilności, uwagi, porządku, religii, języka polskiego, matematyki, przyrody, geografii, historii, rysunku, robót, śpiewu, gier i gimnastyki. Po reformie oświaty w 1932 roku ze świadectwa zniknęły: pilność, uwaga, porządek. W roku 1929 Szkołę Podstawową przeniesiono do nowego, dwupiętrowego budynku
mieszczącego się przy ulicy Piotrkowskiej 13. Inwestycja pochłonęła 84 tysiące złotych, ale się opłacała. |Budynek jak na owe czasy był nowoczesny; mieścił 13 izb lekcyjnych, salę gimnastyczną i posiadał centralne ogrzewanie. Uroczystość przekazania uczniom nowej szkoły odbyła się 29 listopada 1929 roku. Rok później odbyła się uroczystość odsłonięcia pomnika króla Władysława Jagiełły. Pomnik ten stanął przed Szkołą. Nastał czas intensywnej pracy oświatowej, a Szkoła stała się ośrodkiem życia kulturalnego miasta.
Po napaści Niemiec na Polskę 1 września 1939 r. okrutne, wojenne czasy dotknęły także mieszkańców Tuszyna. Szczególnie represje dotknęły ludność pochodzenia żydowskiego oraz inteligencję. Okupanci zamknęli szkołę, całe jej wyposażenie wywieźli, a jej kierownika - Stefana Kulczyckiego aresztowali. Hitlerowcy tuszyńską szkołę zamienili na szpital wojskowy, a pomnik sprzed budynku usunięto (cokół zniszczono, a popiersie
Władysława Jagiełły schowali polscy robotnicy i później przewieźli do Zgierza, skąd wróciło po zakończeniu wojny).
Lata powojenne
Po wyzwoleniu Tuszyna w 1945 roku Stanisław Szymanek, uczestnik powstań śląskich, zaczął organizować oświatę. Użytkowany przez Niemców budynek szkolny był zniszczony, zdewastowany i świecił pustkami. Z istniejącej biblioteki szkolnej zostało około 30 woluminów. Ławki i krzesła odzyskano tylko w niewielkiej części. Zatem organizująca się szkoła nie miała żadnego zaplecza dla jej funkcjonowania. Istniał też problem natury edukacyjnej; zorganizowanie nauki dla roczników jej pozbawionych przez lata hitlerowskiej okupacji.
Pierwsze zajęcia odbyły się w lutym 1945 roku. Młodzież przyjęto do poszczególnych klas na podstawie egzaminów. Klasyfikacja rocznika 1944/1945 wykazała 67 uczniów, a pierwsza Rada Pedagogiczna odbyła się 17 maja. I tak życie szkoły zaczęło się toczyć swoim torem. Ustalono program , kalendarz imprez, akcji i apeli. Dnia 16 czerwca 1946 roku odbyło się poświęcenie odrestaurowanego po zniszczeniach wojennych sztandaru szkoły.
Reaktywowano organizacje szkolne; chór, drużynę harcerską, spółdzielnie uczniowską. Na początku 1947 roku placówka przekształciła się w Publiczną Szkołę Podstawową Nr 1. W następnym roku Minister Oświaty Skrzeszewski przeprowadził reformę programów nauczania, która wprowadziła zasady materializmu i marksizmu-leninizmu (w tym od 1949 roku język rosyjski jako obowiązkowy). Następnym krokiem było wycofanie religii i związanych z nią tradycji wpisanych w życie szkoły. Nawet po tzw. ”odwilży” szkoły były upartryjniane. Na krótko wróciła religia do tuszyńskiej szkoły. Po 4 latach została wycofana pod pretekstem przeciążenia sal. Od września 1966 roku wszystkie siedmioklasowe szkoły podstawowe zostały przekształcone w ośmioklasowe. W tym układzie tuszyńska szkoła przetrwała 30 lat. W tym okresie przy pomocy Komitetu Rodzicielskiego wybudowano asfaltowe boisko. W samym budynku uruchomiono gabinet stomatologiczny, znaleziono pomieszczenie na świetlicę. W wyniku wejścia w życie w 1972 roku nowych uregulowań wyrównujących poziom pracy wszystkich typów szkół zaczęto likwidować małe placówki oświatowe i tworzenie zbiorczych szkół gminnych. Z tego powodu tuszyńska szkoła została Zbiorczą Szkoła Gminną Nr 1 dla uczniów z Tuszyna, Szczukiwina, Żeromina, Modlicy i Głuchowa. Zwiększony obszar działania i co za tym poszło zwiększenie liczby uczniów uwidoczniły następny problem organizacyjny: warunki lokalowe. Zaczęto myśleć o rozbudowie szkoły. Od 1988 roku placówką kierowała przez kolejnych 12 lat Danuta Zuchora, a wicedyrektorem Cecylia Olczak W 1988 roku powstał Społeczny Komitet Rozbudowy pod przewodnictwem T. Olesiaka. Przygotowano listy przyszłych ofiarodawców, zamówiono projekt, wykupiono teren pod budynek, sporządzono dokumentację budowlaną i zalano fundamenty. I ten stan trwał przez następne 10 lat. W marcu 1997 roku w planie inwestycyjnym miasta znalazł się zapis dotyczący rozbudowy SP Nr 1. W tym celu Rada Miejska podjęła decyzję o zaciągnięciu 1 mln kredytu na zrealizowanie projektu. W przeciągu dwóch lat ukończono prace. Jednak na wykończenie budynku nie wystarczyło środków. Do tych działań bardzo aktywnie włączył się Komitet Rodzicielski.
W nowych murach
01 września 1999 roku w związku z wprowadzoną reformą systemu oświaty i powołaniem gimnazjów, w starym budynku Szkoły Podstawowej Nr 1 powstało Gimnazjum Nr 1 im. Józefa Domowicza w Tuszynie. 02 października 1999 roku nastąpiło uroczyste otwarcie nowego budynku Szkoły Podstawowej Nr 1. Była to wielka uroczystość, na którą przybyli zaproszeni goście: przedstawiciele władz wojewódzkich i powiatowych oraz delegacje samorządowe z burmistrzem miasta - Tadeuszem Walasem na czele.
Przez pierwszy rok funkcjonowania placówki nie dla wszystkich uczniów starczyło sal lekcyjnych. Klasy ósme miały zajęcia jeszcze w starym budynku zajętym przez gimnazjum, a pozostali uczniowie korzystali z nowej szkoły. Obiekt posiada 2700 m2 powierzchni użytkowej i 14 pomieszczeń lekcyjnych. Na parterze znajduje się stołówka, kuchnia i szatnia.
Na pierwszym piętrze są gabinety dyrektora i wicedyrektora, pokój nauczycielski, gabinet psychologa, sekretariat. Na drugim piętrze jest gabinet pielęgniarki i biblioteka. Sale lekcyjne na pierwszym piętrze służą uczniom klas IV-VI, na drugim - klasom 1-3. Od 2000 roku placówką kierowała przez kolejnych 15 lat Małgorzata Bendor, a funkcję wicedyrektora objęła Elżbieta Kowalska-Siemaszko. W roku 2000 z inicjatywy rodziców została powołana Rada Szkoły. Początkowo składała się ona 1/3 uczniów, rodziców i nauczycieli. Teraz pracują w niej tylko dorośli. Zarówno wspomniana Rada jak i nauczyciele, władze miasta dostosowują warunki szkoły do nowych realiów (w tym funkcjonowania szkoły podstawowej w klasach I-VI). Nowym wyzwaniom, misji placówki towarzyszą słowa Ignacego Krasickiego będące mottem krótkiego rysu historycznego.
W roku szkolnym 2011/2012 przy Szkole Podstawowej Nr 1 został powołany Punkt Przedszkolny z siedzibą w Garbowie w budynku dawnej szkoły podstawowej.
W roku szkolnym 2015/2016 obowiązki dyrektora placówki przejęła Joanna Owczarek - Szymajda. Od września 2015 r. wicedyrektorem była pani Dorota Kuchta, a od września 2016 r. obowiązki te przejęła Agnieszka Kubicka-Stasinowska.
Ciag dalszy historii naszej szkoły już wkrótce...
Bibliografia:
Wydawnictwa zwarte
Brzeziński K., Granisz A., Tuszyn od królewszczyzny do hipermarketu, Łódź 2003. Gierowski J., Historia Polski 1764-184, Warszawa 1986.
Ihnatowicz I., Społeczeństwo polskie od X do XX wieku, Warszawa 1988.
Kiraga B., Krótka historia Szkoły Podstawowej Nr 1 w Tuszynie, Tuszyn 2004.
Miedzińska D., Praca biblioteki szkolnej na przykładzie biblioteki przy
Szkole Podstawowej Nr 1 w Tuszynie, Kutno 2005
Wroczyński R., Dzieje oświaty polskiej do roku 1795, Warszawa 1983.
Wydawnictwa ciągłe
Kowalski W., Sprawy szkolne w mieście Tuszynie w latach 1807-1865. „Miesięcznik Tuszyński” 1998, Nr 7/8.
Szymanek-Szeflińska E., Tuszyn – Dzieje oświaty w latach 1586-1929. „Miesięcznik Tuszyński” 1997, Nr 10/11.
Szymanek-Szeflińska E., Tuszyn – jego uliczna obyczajowość. „Miesięcznik Tuszyński” 1997, Nr 4.